dromen bij een strategische dialoog

Sjaak Rijke is inwoner van Woerden. Hij bezocht Timboektoe en is daar ontvoerd. In juli was hij te zien en te horen op een Youtube filmpje. Dat was aanleiding voor enige aandacht maar Nederlandse media informeren het publiek verder amper over de ontwikkelingen in de Sahara. Dat is onterecht want er gebeurt veel en de ontwikkelingen zijn belangrijk.

De ontvoering van Sjaak Rijke is opgeëist door Al Qaida in de Maghreb of AQIM. Deze terreurorganisatie is de opvolger van de terreurgroepen die tegen de Algerijnse regering vochten  vooral in het bergachtige Kabylië. Het officiële voorlichtingsbureau van de groep heet Al Andalus en die naam staat ook in het AQIM logo. Al Andalus is Arabisch voor Andalusië, en dat is een regio in Zuid-Spanje die lang geleden Islamitisch was onder Sultans uit Marokko. Er zijn mensen die terugverlangen naar die tijden.

Waarom is Sjaak Rijke ontvoerd? Zeker is dat men geld wil zien, heel veel geld. Toch is het niet alleen een criminele ontvoering maar heeft de zaak ook groot politiek belang. Het gaat om de macht in de Sahara en de controle van de grondstoffen. Frankrijk heeft de uranium nodig. Zonder de brandstof uit Niger staan de Franse kerncentrales stil. Sjaak Rijke is niet de enige of belangrijkste gegijzelde, dat zijn de Franse technici van AREVA.

Het waren de Fransen die de grenzen hebben getrokken in de Sahara waardoor het Toeareg gebied is verdeeld over Mali, Niger, Algerije en Libië en dat deden zij zonder inspraak van de Toearegs die er hele andere ruimtelijke inzichten op nahouden. Overigens wonen in het noorden van Mali niet alleen Toeareg maar ook Arabieren, Hausa en Zarma onder andere. Het noorden van Mali dat de MNLA onafhankelijk heeft verklaard onder de naam Azawad is dan ook niet hetzelfde als het Toeareg-land zoals de Berber of Amazigh beweging dat ziet.

Er was vrees voor een UN/ECOWAS/NATO aanval om de politieke aspiraties van de Toeareg te vernietigen. Maar de UN heeft de handen vol aan Iraanse kerncentrales en Syrië. Op de komst van de ECOWAS rust geen zegen. En de NATO houdt zich (nog) koest.

Frankrijk is daarentegen gedwongen iets te doen om de belangen van het niet onbesproken AREVA te beschermen, de kachel moet roken, of moderner gezegd, de kerncentrales moeten blijven draaien. Een eenzijdig Franse militaire ingreep is uitgesloten want dat zou de dood betekenen voor de Franse gijzelaars en grote weerzin in Afrika wekken. Het is daarom de Europese Unie die een missie voorbereid onder de noemer EUCAP Sahel Niger.

Dat de Europese Unie de Franse belangen in de Sahara gaat behartigen is hier geen onderwerp geweest bij de verkiezingen. Net zo min als de Spaanse belangen bij de kwestie West-Sahara dat zijn geweest. De last van de koloniale erfenis die de voormalige Europese wereldveroveraars aan de Europese Unie overdragen krijgt geen aandacht.

Het is de USA die alle aandacht krijgt. Het Africa Command zou operaties intensiveren. Dat zou kunnen. De USA is heel goed in militaire operaties. Maar de kwestie is natuurlijk ook een zaak van politieke verhoudingen. Een militaire ingreep kan de Toeareg en de andere volken in de regio geen tevredenheid brengen en de storm in de woestijn zal er niet door bedaren. Als er rust moet komen in de regio zal iets moeten gebeuren met de uraniummijnen en de landrechten van de bewoners. Het is Algerije dat aandringt op een politieke oplossing door onderhandelingen zoals eerder. Onderhandelingen zullen een erkenning van de rechten van de bevolking inhouden en een hervorming in die richting.

Dat inzicht bestaat niet in de USA. Mevrouw Clinton heeft daar een strategische dialoog geopend met Marokko dat, ten onrechte, wordt beschouwd als een koninkrijk dat de democratie goed is gezind. Clinton geeft in dat verband haar mening over het Marokkaanse voorstel om West-Sahara in te lijven met autonomie, het zou volgens haar de Sahrawi bevolking tevreden kunnen stellen - in plaats dat ze wijst op de schendingen van de mensenrechten en de Marokkaanse diefstal van de natuurlijke rijkdommen in West-Sahara. Clinton laat de Marokkaanse sultan in zijn dromen. 

Behalve militaire en politieke belevenissen zijn er ook culturele ervaringen in de Sahara te vinden. Toeristen als Sjaak Rijke bezoeken de regio daarvoor.
In 2010 is in Timboektoe in Mali het geweldige festival gehouden met onder andere de schitterende Bombino. In 2011 was er minder belangstelling. Dit jaar waren Bono en Tinariwen er bij. Volgend jaar kan je er zelf bij zijn, hou de website in de gaten voor de datum.